Dolu Nedir? Nasıl Oluşur

[MAVİ FENER]

DOLU, havanın üst katmanlarında soğuktan donarak, yuvarlak buz taneleri biçiminde yağan yağmur. Sıcak ve boğucu yaz günlerinde birden rüzgar çıkar, su buharıyla yüklü karanlık bulutlar belirir. Bu durumda çiftçiler bir yıllık emeklerinin birkaç dakika içinde boşa gi- deceğini düşünerek telaşlanırlar. Çünkü bu bulutlardan yağacak dolu, kısa zamanda ürünü tamamen yok edebilir ya da toprağm verimliliğini azaltarak birkaç ay için ekilemez hale getirebilir. Bu yüzden çiftçiler eskiden beri dolu tehlikesine karşı önlem almayı düşünmüşlerdir.

İlk önlem, sık sık dolu yağan yerlerde doludan etkilenen ürünleri yetiştir-memektedir. İkinci önlem ise, tehlikeli bulutları roketler aracılığıyla bonbardıman ederek etkisiz kılmaktadır. Bu bombardımanların ne işe yaradığını anlamak için öncelikle dolunun ne olduğunu açıklamak gerekir. Bulutlarda var olan su, çevredeki havanın sıcaklığı sıfır ya da sıfırın altmda olsada, genellikle buhar halindedir. Fakat su buharı yoğunlaşma merkezlerine örneğin atmosferdeki çok küçük tozlara rastlayınca, hemen buz kristallerine dönüşür.

Bu kristaller aşağı doğru hareket ederlerken, yolları üzerinde rastladıkları su moleküllerini yakalayarak, boyutlarını önemli ölçüde büyütürler. Çoğu kez buz taneleri eriyerek yağmur halinde düşerler. Bunun nedeni aşağı indikçe daha sıcak hava katmanlarıyla karşılaşmalarıdır. Bazı koşullarda bulut kitleleri dikey olarak gelişirler (örneğin boranbulut ya da kümü-lonimbüs bulutları). Bu durumda bulutlar içinde, yukarı doğru yükselen, kimi kez de yatay olarak gelişen güçlü akımlar oluşur. Bu akımlar buz kristallerini taşıyarak onların erimelerine engel olurlar.

Bunun nedeni buz tanelerinin sıcaklığı sıfır derecenin altındaki atmosfer katmanlarının sınırına geldikleri için erimemeleridir. Öte yandan su buharı yüklü bulutun içindeki bu gidiş geliş hareketi, kristallerin büyümesine yol açar. Böylece kristalin boyutları büyük ölçülere varır (bazı hallerde mandalina büyüklüğüne ulaşır). Ağırlıklarından dolayı yukarı doğru yükselemeyen kristaller, erimek için yeterli zaman bulamadan aşağıya düşerler.Büyük Ansiklopedi