Botlar Hakkında(A’dan Z’ye)

[Bahadır Sarıca]

Genel

Sevgili Amatörbalıkçı Dostlar,
Zaman zaman botlarla ilgili konular forumumuzda yer alsa da, konu bütünlüğü içerisinde değerlendirilmesi amacıyla bir başlık altında toplanmasında bence fayda var. Botumu alırken bu konuyu çok araştırmıştım. En ince ayrıntısına kadar değerlendirerek hata yapmamayı hedefledim. Faydalandığım kaynaklar oldu ama her konuyu detaylı anlatan derli toplu bilgilere maalesef ulaşamadım. Bu sıkıntıları çektiğimden, en azından bundan sonra almayı düşünen arkadaşlarımızın sıkıntı çekmemesi için, faydalı olacağını düşünerek bildiklerimi sizinle paylaşmayı hedefliyorum. Bu paylaşımın içerisinde derlemelerim ve kendi tecrübe bilgilerim olacaktır.Bu arada katılımlarımızla soru-cevap şeklinde konuyu genişletebiliriz. Kendi tecrübe ve bilgilerine dayanarak, arkadaşlarımızda konuya ilaveleriyle katkıda bulunurlarsa sevinirim.

Hepimizin sevdası balıkçılık. Bunu da çeşitli şekillerde yapmaya çalışıyoruz. Kimimiz kıyıdan, kimimiz deniz araçlarıyla. Deniz araçları deyince bir çok alt başlık açabiliriz; fiber tekneler, ahşap tekneler, kanolar, botlar, vs. Tekneler ve botlar diye sınıflandırdığımızda tabii ki ilk tercihimizin genellikle tekne olacağı aşikardır. Ama imkanlar ölçeğinde( maddi olanaklar, yazlık, saklama koşulları, muhafazası) kimimiz botları tercih etmekte. Bu birazda araba mı, motorsiklet mi gibi bir ikilem. Araba konfor ve güvense, bot da motorsiklet gibi özgürlük demek. Ama konumuz, bot mu fiber tekne mi sorusuna cevap aramak değil. Tekneler ve botlar kıyaslandığında; her konuda olduğu gibi, birbirlerine göre pozitif ve negatif yanları olacağı açıktır. Botların üstünlüklerini şöyle sıralamamız mümkündür;
 Hafiftir, kolay kurulumludur, kolay taşınabilir.
 Herhangi bir yere bağlı kalmazsınız. Seyyar avcılığa uygundur, istediğiniz bölgeye gidip av yapma imkanı kolaydır.
 Barınak, barınak ücreti, barınağın güvenliği gibi sorunlarla karşılaşmazsınız.
 Temizliği ve muhafazası kolaydır. Şişirilip, indirilme imkanı ile yer kaplamaz.
 Birkaç noktadan şişme özelliğine sahip olduğu için herhangi bir delinme durumunda, diğer kısımların şişik olması denizde güvenliğinizi arttırır.

Sakıncalarını ise konu içinde çözümleri ile değineceğimden sıralamıyorum.

İlk olarak genel kabulümüz, bot almaya karar verilmiş olduğudur. Bundan sonra aklımızda birçok soru belirecektir;
o Hangi botu tercih etmeliyim?(Boyu, tipi, markası vs.)
o Motor nasıl ve kaç beygir gücünde olmalı?Elektrikli mi, benzinli mi?
o Bunlar için ne kadar bir bütçe ayırmalıyım?
o Evrak(Yasal mevzuat) ve vergi konusu nasıldır?
o Teknik özelliklerine nasıl karar vereceğim?
o Denizden uzak noktalara açılabilir miyim?
o Botumun su üstünde kayma pozisyonuna geçmesi(planing) için nelere dikkat etmeliyim?Pitch/inç değeri nedir?
o Nasıl muhafaza edilmeli?Saklama koşulları nelerdir?
o Delinme durumunda tamiri nasıl olacaktır?
o Taşıma için nelere ihtiyaç duyulur?
o Bot ekipmanları nelerdir?
Bu gibi soruları uzatmak mümkün. Sırasıyla bildiklerimi açıklamaya çalışacağım.

Alıntılar: Rastgele.org ve internet ortamı

Bot çeşitleri;

Şişme botlar 3 ayrı tipte karşımıza çıkmaktadır;

a)"Full inflatable" (tamamen şişirilebilir) katlanabilir botlar:

"Zodiac"(Zodyak) ismi ile özdeşleşen botçulukta kaliteli bir modeldir. Zodyak bilindiği gibi bir Fransız bot markasıdır. Ama tabir (aynı rapaladaki gibi) dilimize bot tipi olarak yerleşmiştir. Zodiac, Remixon, Ryobi, Bombard, Quicksilver, Orca, Joker, Seamaster, Prostar, vs modelleri üreten markalardan ülkemizde bulunmaktadır. Markaları farklı olsa da hemen hemen tüm markalar Zodiac firmasınca patenti alınmış olan ve o yüzden "Zodiac malzemesi" olarak da bilinen Decitex-1100 maddesinden üretilmektedir.

Yeri gelmişken bu konuyu biraz açalım. Bot teknik özelliklerini incelediğinizde “1100 denye kalınlındadır” gibi bir ifadeyle karşılaşacaksınız. Bunun anlamı şudur;
Elyaf ve ipliğin fiziksel boyutlarının değişkenlik göstermesi ve kesin kes ölçülebilir olmaması nedeniyle iplik kalınlığının ya da numarasının belirlenebilmesi amacıyla bir birim türetilmesi gerekmiş, pratikte de bir elyafın, ipliğin ya da katlı ipliğin kütlesinin uzunluğa olan oranı kalınlık ölçüm birimi olarak kabul görmüştür. Artık uluslar arası bir iplik ölçme birimi haline gelmiş, özellikle “Birleşik Amerika” da kullanılan ölçme sistemidir. Sayısal olarak denye, 9000 metre ipliğin gram bazında ağırlığına eşittir. İpliğin denyesi ne kadar düşükse, iplik o kadar incedir yani hafiftir.
Kısaca birim uzunluğun ağırlığı da diyebiliriz. Aslında Tex ve Denye olarak iki ayrı katagoride adlandırılır.
Tex : İpliğin 1000 metresinin gram olarak ağırlığıdır.
Denye : İpliğin 9000 metresinin gram olarak ağırlığıdır.

Denye =gr/9000m

Botların iskeletini hava ile şişirilen tüpler oluşturmaktadır. Tüpler öne doğru keskin köşeli bir U yaparak birleşmekte ve botun burun kısmını ortaya çıkarmaktadır. Tüpler dışarıdan bakıldığında tek parça bir U gibi görünse de, botun modeline ve büyüklüğe bağlı olarak genellikle 2-5 hava odacığından oluşmaktadır. Bot teknik özelliklerini incelediğinizde örneğin “3+1 hava odalıdır” gibi bir ibare göreceksiniz. Bu şu demektir;
3 adet (ana tüp hava bölümü) + 1 adet (V omurga hava bölümü)

Aşağıdaki fotoğrafta bölümleri işaretlemeye çalıştım:


V omurga botunuzun kararlı bir hakimiyet ve yönlendirme sağlanabilmesi açısından önemlidir. Hatta bazı botlarda sert malzemeden yapılmış omurga seçeneği bulunmaktadır. Bu omurgalar şişirme sonrasında ya da öncesinde alttan takılabilmektedir. Bu nedenlerle bot seçimi yaparken, omurgalı modellerin seçilmesi özellikle yararlı olacaktır.

Arka tarafta ise, iki tüp arasında uzanan ve tüplere sapasağlam bir şekilde monte edilmiş olan, benzinli ya da akülü motorun bağlanabileceği, sert ve kalın ağaçtan yapılmış bir panel yer alır. Buna aynı zamanda aynalık veya ayna da denmektedir.

Aşağıdaki fotoğrafta aynayı işaretlemeye çalıştım:


Buradaki önemli husus da şudur;
Piyasada kısa ve uzun tipte aynalı modeller mevcuttur. Eğer bu seçimi neye göre yapacağınızı bilmezseniz;
1)Satıcının elinde olan modeli alırsınız
2)Alacağınız motora göre seçilmesi gerektiğinden, motor aldığınızda sorun yaşayabilirsiniz. Bu ne demek? Şöyle ki; eğer uzun şaft motor alacaksanız aynanızın uzun tip olması gerekir. Eğer kısa şaft motor alacaksanız aynanızın kısa tip olması gerekir. İleride motor kısmında neden uzun şaft, neden kısa şafta dönmek üzere konuyu kapatalım.

Böyle bir bot alınırken dikkat edilecek en önemli husulardan biri de taban tipidir. Değişik markaların değişik isimlendirmeleri olmakla birlikte, genel olarak taban konusunda dört seçenekle karşılaşırsınız:
Izgara Taban: Bu tarz botlar, tüm şişme bot üreticileri tarafından sağlanan, fiyatça en ucuz ve ağırlıkça da en hafif modeldir. Botun asıl tabanı, hava tüpleri ve arka panel arasında gerili olan, gövdedekine göre genellikle daha kalın zodiac malzemesinden oluşmaktadır. Bu taban üzerinde ise yaklaşık 10 cm genişliğinde ve kenar tüpleri arasında uzanan, kick ağacından ızgara tahtalarının takıldığı cepler bulunmaktadır. Izgara tahtaları bot şişirilmeden önce bu ceplere takılmakta; bot şişirildiginde hem cepler tarafından hem de tüplerle taban arasında sıkışan uçlarından sabitlenmektedir.




Sert yekpare-Bütün Taban: Zodiac modellerinde "S Taban" diye adlandırılan, menteşeleri yardımıyla ve botun büyüklüğüne bağlı olarak bire ikiye yada üçe katlanabilen sert malzemeden üretilmiş taban tipidir. Izgara tabanlı botlarda olduğu gibi, sert taban malzemesi yine kenar tüpler şişirilmeden önce zodiac malzemesinden yapılmış olan asıl taban üzerine yerleştirilmekte ve daha sonra şişirilen tüpler tarafından sıkıştırılmaktadır. Ancak yeni model bazı sert tabanlı botlarda, sert tabanın montajı, tüplerle asıl tabanın birleşim yerine eklenen ray sistemleri yardımıyla daha güzel hale getirilmiştir. Ancak sert tabanlı bazı botların kurulması ve sökülmesi bir miktar daha uzun zaman aldığı için,üreticiler "eğer sezonda sadece bir kaç kez kuracaksanız tercih edin" uyarısında bulunabiliyorlar. Bu arada büyüklük arttıkça, kapalı haldeki hacmin de, taban nedeniyle hızla artmakta olduğunu da unutmamak gerekiyor

Katlanabilir-Bütün Taban: Piyasada bolca bulunmaktadır. İnce çıtaların yanyana ancak oynayabilir şekilde monte edilmesiyle oluşturulmuş taban tipidir. Bir başka deyişle, ızgara aralarının boş bırakılmadığı, yoğun bir ızgara taban olarak düşünülebilir. Böylece plaj hasırı gibi katlanabilen, ancak açıldığında sert bir yüzey haline gelen bir yapı yaratılmıştır. Bu seçenek ile geniş hacim sorunu yaşamadan sert tabanın avantajları sağlanmış; bir başka deyişle ızgara tabanla sert tabanın üstünlükleri birleştirilirken, sakıncaları yokedilmeye çalışılmıştır. İçinde ayakta durmanın gayet rahattır. Ancak sert-bütün taban rahatlığı yoktur. Rüzgara karşı giderken ise burnunu ızgaralıdan daha az, sert tabanlıdan bir miktar daha fazla kaldırdığı bilinmektedir. Bunlar da kendi içinde;
o Ahşap tabanlı botlar
o Alüminyum tabanlı botlar diye ikiye ayrılır.
Her ikisi de iç içe geçen 4 parçadan oluşur. Ahşap tabanlılar bildiğim kadarıyla kick ağacından üretilmiştir. PLYWOOD(AHŞAP) TABAN Kullanan arkadaşlarım var ve memnunlar. Ama deniz suyuna güvenemediğim için ben tercihimi alüminyumdan yana kullandım. Alüminyum taban son derece mükemmel bir tabandır. Sağlam, pas tutmaz, karada üzerinde zıplamadıkça biçimi bozulmaz. Suya karşı herhangi bir koruma gerektirmez.



b)"Semi rigid" (yarı sert) botlar:
İlk bakışta "full inflatable" tarzı botlara benzemekle birlikte, taban ve gövdenin bir kısmı sert/katlanamaz malzemeden yapılmıştır. Şişirilebilen tüpleri ise "full inflatable" botlarla birebir aynıdır. Bir başka deyişle, "full inflatable" bottaki taban ve arka panelinin yerini yekpare sert bir taban-gövde yapısı almıştır. Botun havası indirildiginde, tüpler tabanın üzerine yığılarak küpeştesi (kenarları ) olmayan bir sandala benzemektedir.
Şişirildiğinde ise tüpler taban ve gövdeyi kucaklamakta ve ortaya bot çıkmaktadır. Taban, aerodinamik olarak ideal bir teknenin gövdesi şeklinde üretildiğinden, su üzerindeki kararlılığı "full inflatable" botlara oranla çok daha iyi olmaktadır. Bu kararlılığın sonucu olarak, aynı büyüklükteki "full inflatable" modellere göre iki kat daha güçlü motorlar önerilmektedir.
Yarı sert botların en büyük sakıncası, yekpare gövde-taban yapısından kaynaklanan hacimdir. Bu nedenle de binek otomobillerle taşınması ne yazık ki zor bir hale gelmektedir. Bu nedenle de yarı sert botları ,"full inflatable" botların değil; fiber ya da polyester teknelerin daha hafif, daha taşınabilir seçeneği gibi değerlendirmek daha doğru olacaktır. Oldukça yüksek olan fiyatları, yarı sert botları olta balıkçıları için sadece bir hayal haline dönüştürmektedir.



c) Klasik şişme botlar:
Hemen her av bayisinde ve büyük mağazalarda önümüze çıkan, pek çoğumuzun da ilk bot tecrübesini yaşadığımız fiyatça uygun modellerdir. Gövde gibi yine hava ile şişirilen yumuşak taban ayağa kalkmayı imkansız hale getirmektedir. Genellikle 3-5 hava odacığından oluşmaktadır. Botun tamamı yumuşak malzemeden üretildiği için direkt olarak motor takılma şansı da yoktur. Ancak bazı modeller için, "motor mount" adı altında, askı ve uzatmalarla botun arkasına sabitlenen ve küçük motorların bota bağlanabilmesini sağlayan adaptör paneller de ayrıca satılmaktadır. Fakat yumuşak tabanlı olması ve su üzerindeki kararlılığının düşük olması nedeniyle motorlu kullanımdan uzak durulması tercih edilmelidir. Bu botların en büyük sakıncası zayıf tabanları ve delinme-yırtılma anında havasının hızla boşalması olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle güvenlik açısından tercih edilebilir değildirler. Kişisel olarak deniz veya göl kıyısında eğlence amacı ile kullanımı dışında balık avına uygun olduğunu düşünmüyorum.

Klasik bir şişme bot örneği;



Motor mount;



Motor mount takılmış klasik bir şişme bot;



Sonuç

Yukarıda bahsedilen konular ışığında bot seçimi konusunda kafanızda bir fikir oluştuğunu zannediyorum. Umarım artık bir bot kataloğuna baktığınızda neyi, neden, nasıllarıyla değerlendirebileceksinizdir. Burada her konuda olduğu gibi “amaca uygun” seçim yapılması gerekliliğini tekrar belirtmek isterim. Av hedefiniz nedir, kaç kişi ile ava çıkmayı planlıyorsunuz, av meralarınız ne kadar uzaklıkta vs.
Kendimden örnek vermem gerekirse aldığım bot özellikleri ve seçim sebeplerimi şöyle sıralayabilirim:
1)Botu tercih ettim. Çünkü sabit bir noktaya tekne koyma imkanım yoktu. Çeşitli bölgeleri ve avlakları denemek istiyordum. Av hedefim;birincil olarak sırtı avları, ikincil olarak kıyı şeridinde eriştelik bölgelerde çupra avıydı.Derin su avını fiber ile yapacağımdan sorun almayacaktı.
2)360 cm’lik bir bot aldım. İki kişi ile av yapacaktım. Daha fazla sayıda kişi olması av keyfimi ve rahatımı bozuyor diye düşündüm. Ayrıca güvenlik açısından da daha iyi olduğuna kanaat getirdim.
3)Uzun aynalı aldım. Çünkü uzun şaft motor almayı hedeflemiştim.
4)Katlanabilir alüminyum taban tercih ettim. Çünkü sağlam, pas tutmaz, suya karşı herhangi bir koruma gerektirmez diye düşündüm.







Seçilecek boy konusunda;

Botumuzun boyunu seçme konusunda göz önüne alınması gereken çeşitli ölçütler vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

Birincisi tabii ki parasal boyuttur. Piyasada mevcut bot markalarında boy arttıkça parasal maliyet de artmaktadır. Buna bağımlı olarak da alınacak motor büyüyeceğinden o da artı bir maliyet getirecektir.

İkincisi balığa kaç kişi ile çıkmayı düşünüyorsunuz? Tek başına muhabbet ve eğlence amaçlı yaptığımız balık avının keyfi olmayacağından en az iki kişi ile çıkılacaktır. Zaten bot ve yardımcı malzemelerinin taşıma aracına ve oradan da suya nakli için yanınızda bir kişinin daha olması da gereklidir.

Üçüncü olarak düşünülmesi gereken konu, ki bence en önemli konulardan biridir; botunuzu nakledeceğiniz aracınızın büyüklüğü. Binek tip bir aracınız mı var? Hatchback tarzı mı? Yoksa kamyonet tipi mi? Çünkü botunuzun sürekli şişirilip, havasının boşaltılması oldukça yorucu bir iştir. Tecrübeme dayanarak söylüyorum; belirli bir süre sonra şişirilmiş vaziyette nakletmenin yollarını arayacaksınız. Bunun için de port bagajı olan bir araç tercih etmelisiniz. Veya bir port bagaj edinmelisiniz. Bu konuda da dikkat edilmesi gereken konu; port bagajınızın seyahat esnasında, botun kendi ağırlık yüküne ve önden gelecek rüzgar yüküne dayanaklı olmasıdır. Gene kendimden örnek vermek gerekirse; benim Ford C-max aracım için takılacak standart bagajın bu yüklere dayanamayacağını tespit ettim. Servis de bunu teyid etti. Bunun üzerine kendim istediğim ölçülerde kromdan(paslanmayı önlemek için) özel imalat yaptırdım. Böylece dengeli(botun en ve boyuna göre) taşıma sorununu da çözmüş oldum. Bunun bana maliyeti 300TL oldu.







Tabii kapalı kamyonet tarzı aracınız varsa hiç sorun yok;


Bagajı yaptırdık. Sıra botumuzu bagaja sabitlemeye geldi. Bunun için klasik ip kullanabilirsiniz. Ama bu botunuzun değme(basma) noktalarını keserek zarar verecektir. Ben nalburlarda nakliyeciler için satılan enli ipi (en-3cm x yükseklik-1mm) ve sıkıştırmalı aparatları olan malzemeyi tercih ettim. Maliyeti yaklaşık 20TL.







Genel olarak balık avı için bir şişme bot alındığında, boy ne kadar uzun olursa olsun iki kişiden fazlasının çok da kullanışlı olmayacağı akla getirilmeli; gereksiz büyüklükler için gereksiz paralar vermekten kaçınılmalıdır. Boy konusu bu nedenlede 3.00 metreden kısa, 3.80 metreden uzun olmayan botlar, hem hacim ve ağırlıkları göz önüne alındığında taşınmaları hem de fiyatları açısından gayet uygun olmaktadır. Bu aralıkta hangi boyu tercih edeceğinizin kararı ise botun kapalı hacmine,arabanızın bagaj hacmine ve fiyatına bakarak verilmelidir.