STRES! Balık yetiştirmedeki en önemli faktörlerden biri

[xnode]

STRES FAKTÖRÜ

Balıklar çoğu koşula ve ortama uyum sağlayabilen hayvanlardır ancak bu her ortamda, habitatlarında ki kadar sağlıklı yaşayabilecekleri anlamına gelmez. bir balığı, uygun olmayan koşullarda beslerseniz balık yaşamına devam eder ancak balığın vücut fonksiyonları bu yaşamın sürerliğini sağlamak için ya yavaşlar, yada hızlanır. işte bu fonksiyon değişimine stress denilmektedir. stres balığın hastalıklara karşı direncini düşürürken, balığın yaralanma gibi durumlarda kendisini tedavi etmesinede engel olur. bütün bunların üzerine stress balıkta solunum sorunlarınada yol açabilmektedir. belirli bir seviyede stress tedavi edilebilir ve ölümcül olmayabilir ancak yüksek parametrelerdeki stress kesinlikle ölümcül olabilir.



Stres, balıklarda immune (bağışıklık) sisteminin devre dışı kalmasına ve balığın tüm dış etkenlere karşı korumasız/açık hale gelmesine neden olmaktadır.

Strese yol açan pek çok faktör vardır. Düşük oksijen ve yüksek karbondioksit oranı, fazla miktarda amonyak, balığın alışkın olduğu ortamdan veya doğal ortamından alınarak başka biryere taşınması ve buna bağlı ani su sıcaklığı değişimleri sonucunda stres oluşumu gözlenir. Balığın uygun olmayan şartlarda kötü bakılması da strese yol açar ve stres başta bir çok bakteriyel enfeksiyonun oluşmasına buna bağlı olarak hastalılara ve sonuçtada ölümlere neden olmaktadır.

Stesin sebebi nedir?

1. Tank/akvaryum içerisinde balık başına düşen suyun litre cinsinden değerinin balığın gereksinim duyduğundan az olması stress kaynağıdır.

2. Suyun Ph ve Kh durumunun türe uygun olmaması stress kaynağıdır.

3. Bazı türler az miktarda tuzlu sularda yaşarken bazıları tuzu tolere edemezler. tuz dengesindeki yanlışlık stress kaynağıdır.

4. Barışçıl ve saldırgan türlerin bir arada beslenmesi stress kaynağıdır.

5. Dinlendirilmemiş su kullanımı stress kaynağıdır.

6. Su koşullarındaki ani değişimler stress kaynağıdır.

7. Sürü yaşamı sergileyen türlerin yanlız bakılması stress kaynağıdır.

8. Suda çözünen oksijen miktarının azlığı stress kaynağıdır.

9. Kullanılan yemin içeriği ve besin değerlerinin uygun olmaması stress kaynağıdır.

10. Yüksek miktarda ilaç kullanımı stress kaynağıdır.

11. Sudaki amonyak, nitrit ve nitrat oranlarında ki yükselme stress kaynağıdır.

12. Suyunuzun sıcaklığının beslediğiniz türe gore yüksek yada alçak olması stress kaynağıdır.

13. Yüksek yoğunlukta ışık, uzun süreli ışık stres kaynağıdır.

14. Rahatsız edici ses, tank/akvaryuma vurulması, akvaryum motorunun titreşiminin balık tarafından algılanacak düzeyde olması stres kaynağıdır.



Stresin belirtileri nelerdir?

Kısaca balıkta davranış bozuklukları diyebiliriz. Balığın normal davranışlarını bilmeyen kişilerin teşhis koyabilmesi için bu kısa özeti genişletmek faydalı olacaktır.

1. Balık suyun yüzeyindse nefes almaya çalışır vaziyette duruyorsa

2. Balık sürekli saklanıyorsa

3. Açık yaraları iyileşmiyorsa, yüzgeçlerinde erime varsa

4. Balıkta dış parazit hastalığı varsa

5. Zaman zaman durarak, çok hızlı atak hareketler yapıyorsa

6. Çok hızlı operkulum (solungaç) hareketi varsa

7 Renkte solgunluk ve halsizlik mevcutsa

Balığınızda stress olması kuvvetle muhtemeldir.

Stres nasıl giderilir?

Stresi gidermek, ona engel olmaktan daha zordur. Kısacası yukarıda 14 maddede verdiğim stress sebeplerinin önüne geçilmesi gerekmektedir. Strese girildikten sonra ise, yine yukarıdaki 14 madde arasından hangisinin stress kaynağı olduğunun tespiti, akabinde bu kaynağın giderilmesi yolu ile tedavi edilir.

Stres tespitinde balığın türü de önemlidir. Kimi balıklar çok daha hızlı strese girerken, bazı türler strese karşı daha dayanıklıdırlar.

---------------------------------------------------------
TEKNİK BİLGİ (Bu bölümde konu hakkında akademik bilgi verilmiştir)

Stres; biyolojik bir sistem üzerine bir uyarıcı etki oluşması sonucunda sistemin bu uyarıya verdiği tepkidir. Balıklarda tepki oluşturabilen herhangi bir değişiklik ise stres faktörü olarak görülebilir. Bunlar oldukça çeşitlidir. Balığın yaşadığı çevresindeki fiziksel (hava durumu vs.) kimyasal (kimyasal su parametreleri, toksik kimyasallar vb.) ve biyolojik (parazitler, bakteriler, toksik algler vb.) etkenler strese sebep olabilecek faktörlerden bazılarıdır. Bunların yanında üretimde ortaya çıkan aşırı stoklama, yemleme ve elle muamele gibi etkenler de strese neden olabilmektedir. Bu faktörlerden bir veya birkaçı bir araya gelerek balıkların adapte oldukları normal rutin ortam koşullarını değiştirdiğinde balıklar stres altına girmiş demektir. Stres canlı üzerinde akut ve kronik olarak iki şekilde görülebilmekte, anestezi uygulamalarında ise akut stres meydana gelmektedir. Strese neden olan faktörlerin balık üzerine etkili olması ve balığın buna yanıt vermesiyle bir dizi biyokimyasal olay meydana gelmektedir. Buna stresin oluşum mekanizması da denilebilir.

Balıklarda stresin ölçümünde kullanılabilecek parametelerin başında kortizol seviyesi ölçümü gelir. Strese neden olan uyarı ilk olarak beynin Hipotalamus bölgesi tarafından alınır ve buradan CRF (Corticotropin Releasing Factor) hormonu salgılanır. CRF salgılanması ile birlikte eş zamanlı olarak benin ön hipofiz bölgesi, kromafin hücreler (nöroendokrin hücreler) uyarılır. Uyarıları ön hipofizden ACTH (adrenocorticotropin) salgılanarak böbrek interrena hücrelerin uyarılması sağlanır ve buradan Kortikostreoidler (kortizol) salgılanır. Diğer yandan ön hipofizle eşzamanlı uyarılmış olan böbrek kromofin hücrelerinden ketaşolaminler salgılanır. Ketaşolaminler trozin aminoasidinden türevlenen epinefrin (endokrin), norepinefrin (noradrenalin) ve dopamin gibi hormonlardır.

Balıklarda stresi tespit etme metodları şunlardır:

a) Doku morfolojisindeki değişiklikler

b) Deri ve mukustaki enzimatik aktivitelerin işaretlenmesi

c) Kan serumundaki ve derideki mukusta kortizol konsantrasyonları

d) Immunolojik parametreler

Strese yol açan etkenlerden düşük O2, yüksek NH3 seviyesi ve elle muamele akuakültür ile yakından ilişkilidir. Stres faktörü, anestezi uygulamaları için son derece önemli bir parametre olup, özellikle anestezi öncesi strese maruz kalan balıkların sakinleşme sürecinin uzadığı, anestiz uygulamalarında zorlaştırıcı bir faktör olduğu bilinmektedir (Randall, 1970; Smith, 1982; Summerfelt and Smith, 1990).

Bitirme Tezimden alıntıdır.
Ege Üniversitesi, Su Ürünleri - Akuakültür Sistemlerinde Kullanılan Anestezik ve Sedatif Maddeler

[Necati ARAT]

Paylaşım için teşekkürler Cem ..
Emeğine sağlık..

[Kamil ESEN]

Cem,bu konuya tam uygunmu bilmiyorum ama barajda bu yıl bahsettiğin özellikleri taşıyan birçok balıkla karşılaştım.Balıkları kısa süreli de olsa inceledim.Bahsettiğin birçok özelliği taşıyorlardı.Bu balıklar halkın kolyos,yada çay balığı dediği fazla büyümeyen(15-20 cm max.) olan balıklar.
Bu balıklar genellikle sürü halinde gezerken bazıları tek başlarına dolaşıyorlar,vücutlarında doku bozukluğu ,solgun renk ve yeme karşı ilgisizlik gibi özellikler gözlemledim.

Bunun sebebi de konuda açıkladığın gibi su miktarındaki ani artış,sudaki kirlilik artışı,ayrıca balıkların yatakları su yükselmesiyle değiştiği için tehlikelere açık hale gelmesi olabilir diye düşünüyorum.

Bilgilendirmen için teşekkürler.

[xnode]

Bahsettiğiniz gözlemler tipik hastalık belirtileridir. Renkte solgunluk, hareketlerde yavaşlık, sürü psikolojisinin kaybolması, oksijenin yoğun olduğu yere yönelim, kuyruk renginde kararma, yüzgeç ve deri deformasyonları & lezyonları, yeme karşı ilgisizlik, anormal yüzme hareketleri, kendi etrafında dönme, vücut formundaki orantısızlıklar, pul ve doku kayıpları vs..

Elbetteki tüm hastalıklar ve konteminasyonlar balıkta ciddi bir stres artışına neden olmaktadır. Özellikle göl sularının dışarıdan gelen etmenlerle kirletilmesi, Sodyum hipoklorit, deterjan ve kimyasal artıkların göl sularına karışması, su sıcaklığındaki anormal artışlar, göldeki yaşam döngüsünün bozulması, ortamda predatör varlığı gibi etkenler balıklarda gözle görülebilecek stres oluşumlarını meydana getiriyor.
Paylaştığınız için teşekkürler.

[Mehmet BODUROĞLU]

Sevgili Cem.
Değerli bilgilerin için çok teşekkür ederiz.
Harika bir kaynak oldu bu.
Emeklerine sağlık ...

[Ranchu]

Stres konusunda akvaryumlara çay eklenmesi gibi bir husus var. Başka bir sitede bir makalede okumuştum. Denedim ve tecrube ettim. Gerçekten de etkili. Ve çayın sudaki ph ı tamponlama gibi bir özelliği de varmış. ama hangi aralıkta dengeliyor o konuda bilgim yok. Ayrıca demiri bağlama gibi bir durum damevcut. Balığın renklenmesini de köstekliyor.

[xnode]

Ranchu tafarından gönderildi

Stres konusunda akvaryumlara çay eklenmesi gibi bir husus var. Başka bir sitede bir makalede okumuştum. Denedim ve tecrube ettim. Gerçekten de etkili. Ve çayın sudaki ph ı tamponlama gibi bir özelliği de varmış. ama hangi aralıkta dengeliyor o konuda bilgim yok. Ayrıca demiri bağlama gibi bir durum damevcut. Balığın renklenmesini de köstekliyor.

Çay; tein, kafein, teofilin ve antioksidanlar için doğal bir kaynaktır. İçinde bulunan mineraller nedeniyle kemik ve diş sağlığına faydalıdır. Ancak neredeyse hiç karbonhidrat, protein ve yağ içermez, Şeker ya da diğer katkılarla tatlandırılır.
[Wikipedia]

Kafein malum, Tein maddesinin sinir sistemi üzerinde rahatlatıcı bir etkisi bulunuyor. Bu yüzden çay içen insanların, daha rahat ve keyifli bir hal aldıkları psiklojik bir vakıadır. Benzer bir etkinin balıklar üzerinde etkisi olması muhtemeldir. Paylaştığınız için teşekkür ederim.

[Ranchu]

Rica ederim. Evde 5 adet japon besliyorum 300 litre tankta. 2 japonum da Mersin üniverstesi su ürünleri fakültesinde. Yanık olduğundan şüphelenip teşhis için götürmüştüm. Bi tanesinde de hava kesesi problemi vardı. Velhasıl balıkları çok önemsiyorum. Forumda böyle bir başlık olması çok hoşuma gitti. Tebrikler,saygılar...

[ibrahimz35]

Mustafa Bey, Akvaryum bölümüne o güzel balıklarınızın resimleriyle süslenen bir konu açarsanız çok seviniriz.

[Ranchu]

Seve seve. İlk fırsatta son fotoğraflarını çekip ekleyeceğim. Cuma ya kadar yapamayacağım malum sınavlar başladı